Bir türlü istediğiniz kazancı elde edemiyor musunuz? On seferde kazandığınızı bir seferde kayıp mı ediyorsunuz? Finansal piyasalarda oradan oraya savrulmaya son! Trade sisteminizi birlikte kuruyoruz! Patron çıldırdı! (pardon o başka şeydi…)

Dostlar, şaka bir yana eğer bir trade sisteminiz yoksa yukarıda yazdıklarım sizin için geçerli. Trade ederek (herkese göre) çok iyi para kazanmak mümkün. Finansal piyasalar müthiş fırsatlarla dolu. İster geçimini bu yolla sağlamak isteyen bir full time trader olun, ister maaşının yanına bir ek gelir isteyen bir çalışan olun. Ne amaçla yapıyorsanız yapın, trading işini ciddiye almak zorundasınız. Borsada, forexte, kripto piyasasında bir doktorun, avukatın, iş insanının kazandığı kadar para kazanmak mümkün, ancak tek bir şartla! Bu meslek gruplarının ortaya koyduğu çabayı göstermeye razı olacaksınız. İki tuşa basmakla bu işler olsaydı kimse çalışmazdı ve %90’a %10 kazanan-kaybeden oranı söz konusu olmazdı. Şimdi gelin kazanan %10’un sahip olduğu ortak özelliğe bir bakalım.

Bu özelliğin adı “Trade Disiplini“. Trade disiplinini oluşturan birden fazla bileşen var ancak en etkili olanı yazılı kurallara sahip olmaktır. Bu kurallara biz “Trade Sistemi” diyeceğiz. Trade sistemi, size her türlü piyasa koşulunda nasıl davranmanız gerektiğini söyleyen, alım satım kriterlerinizin çerçevelendiği kurallar bütünüdür. Bu kurallar, her piyasa koşulunda önceden hazırlıklı, disiplinli, bilinçli ve sakin kalmanızı sağlar. Hepsinden de önemlisi yazılır kurallar ve kriterler, işlem sayınızı azaltacak dolayısıyla riski yönetmenize yardımcı olacaktır.

Trade sistemininin bileşenleri şunlardır:

1. Finansal Varlık Seçimi

Hangi tür finansal varlıkları alıp satacaksınız? İşlem yapmak için hisseleri, pariteleri veya kripto paraları bir filtreden geçiriyor musunuz, yoksa o an gözünüze ne çarpıyorsa onu mu alıyorsunuz? Hisseler için pazar/sektör, kur çiftleri için majör/minör, kriptolar için market cap vb ayrımlar yapmak iyi bir filtreleme yöntemi olabilir. Ayrıca yavaş hareket eden finansal varlıklar yerine hızlı hareket edenleri seçmek ancak volatilitesi yönetilemeyecek kadar büyük olanlardan kaçınmak mantıklı olabilir. Trade sisteminize hangi tür finansal varlıklarda, hangi pazarlarda işlem yapacağınızı yazın.

2. Zaman Dilimi (Time Frame)

Zaman dilimi seçimi, sizin nasıl tür bir trader olduğunuzla yakından ilişkili. Kısa vadede bir getiri arıyorsanız küçük, uzun vadede getiri arıyorsanız büyük zaman dilimlerini tercih edersiniz. Bir pozisyonda günlerce, haftalarca bekleyebilir misiniz? Gün içinde ekran başında zaman geçirebilir misiniz? Gün içi trader’sanız eğer, haftalık mumlara bakmanız gerek yok. Bu durumda sizin için önemli olan o gün ve bir önceki gün ne olduğudur. 1 saatlik ya da 15 dakikalık grafikler sizin için yeterlidir. Ancak küçük zaman dilimlerinin getirisinin de küçük olacağını tahmin etmek zor değil. Büyük balığın peşindeyseniz ve büyük trendleri yakalamak istiyorsanız günlük, haftalık mumlar size uygundur. Trade sisteminizde zaman diliminizi belirtin. Piyasayı izlemek için bir zaman dilimi, hassas giriş ve çıkışlar için bir zaman dilimi seçebilirsiniz. Günlükte yön tayini, 4 saatlikte giriş çıkış kararı verilmesi vb.

3. Giriş Çıkış Kriterleri

En çok zorlanacağınız ve en çok kurcalayacağınız bölüm bu olacak 🙂 Burası işin teknik analiz kısmıyla ilgili. Hangi koşullarda alım tuşuna basacak, ne olursa satış yapacaksınız? Kabaca bir çerçeve vermek gerekirse, öncelikle piyasanın ne durumda olduğunu tanımlamanız gerekir. Fiyat bir trend halinde mi yoksa yatay konsolidasyonda mı? Destek ve direnç nerede? Trende dahil olmak için uygun zaman mı yoksa fiyat çok mu yükselmiş/düşmüş? Geri çekilmelerde dahil olmak istiyorsanız kriteriniz nedir? Bir hareketli ortalamaya dönüş mü, bir Fibonacci seviyesine temas mı yoksa düzeltme hareketinin momentum kaybetmesini mi beklersiniz? Mum formasyonlarından faydalanabilir misiniz? Pozisyonu kapamak için kriteriniz nelerdir? Önceden belirlenmiş bir fiyat seviyesi mi yoksa trendin döndüğünü mü görmeniz gerekir? İz süren stop loss (kar al) kullanmak mantıklı olabilir. Yatay alanlarda trade ederken fiyatın desteği/direnci kırıp kırmayacağını anlayabilir misiniz? Formasyon kırılımlarında trade etmek istiyorsanız breakout stratejisinde ustalaşmalısınız. Bu bölüm, biraz teknik analiz bilgisi biraz da piyasa tecrübesiyle harmanlanıp zaman içinde geliştirilmesi gereken bölüm. Ödül/risk oranını bu bölümde ölçmeniz gerekir.

4. Para Yönetimi

Ödül/risk oranına göre işleme ne kadar para sokacaksınız? Düşük risk, yüksek ödül vaadeden bir işleme daha büyük para koymak gerekir. Bu kriterleriniz de yazılı olmalı. Sermayenizin tamamıyla işlem yapmanız önerilmez. Tüm paranızı tek bir finansal varlığa yatırmanız da önerilmez. Peki işlem istediğiniz gibi giderse ne yaparsınız, tersi yönde giderse ne yaparsınız? Çoğu başarılı trader, kazanan işlemlerine 1 kez para eklerken, kaybeden işlemlere asla ama asla para eklemezler. Yani paçal yapmaz, maliyet düşürmezler. “Kaybedenler maliyet düşürürler” P.T.Jones.

5. Stop Loss (Zarar Durdur)

Finansal piyasalarda hayatta kalabilmek tek bir şarta bağlı o da zararlarınızı küçük tutmaktır. İstediğiniz gibi gitmeyen bir işlemde yanıldığınızı itiraf etmek zorundasınız. Belki yön konusunda belki de zamanlamada hata yaptınız. Eğer siz stop olduktan sonra işlem tahmin ettiğiniz yönde gidiyorsa zamanlamada hata yapmışsınız demektir. Bu durumda aynı işleme mevcut fiyattan tekrar girmek ister misiniz? Başarılı borsacı trader’lar bunu denerler.

6. Yardımcı Araçlar (İndikatörler, Haberler)

Trade yönetiminde kullanacağınız yardımcı çizimler, indikatörleri önceden belirlemenizde fayda var. Trade’in ortasında “MACD sat verdi ama RSI hala aşırı alım bölgesine girmedi” gibi işlerle uğraşmak istemezsiniz. Benim indikatörlerle ilgili görüşüm malum, çok kullanmıyorum ama siz alım satım kararlarınızı verirken indikatörlerden faydalanıyorsanız hangilerine danışacağınızı önceden belirlemelisiniz. Aynı şekilde eğer kararlarınızda haber akışına önem veriyorsanız sizin için çok önemli ve daha az önemli haber gruplarını, haber kaynaklarını ve ekonomik verileri listeleyin.

7. Öncesi ve Sonrası Analizler

Bir işleme girmeden önce mutlaka analiz yaparsınız. Belki sadece grafik analiziyle belki temel ve teknik analizi birlikte kullanarak bunu yapıyorsunuzdur. Piyasanın kapalı olduğu saatlerde işlem yapmak odaklanma açısından faydalı olacaktır. Ayrıca kapatılan her işlemin ardından bir işlem sonrası analiz yapmanızı tavsiye ederim. Şu konular üzerine mutlaka düşünün ve not alın: İşlemde neler beklediğiniz gibi gitti, neleri daha iyi yapabilirdiniz, bu işlemden ne gibi dersler çıkardınız? Geçmiş trade performansım nasıl? Bir nevi backtest yapmalısınız.

Son olarak…

Trade sistemi dediğimiz şey, bir kurallar bütünüdür ve istisnasız tüm başarılı trader’ların bir yerlerde yazılı trade kuralları vardır. Bu sistemi kurmak, işin ilk adımı yani iş burada bitmiyor. Emek vermeli, kafa yormalı ve ödülü kucaklamalısınız. Zaman kaybetmeden yukarıda bahsettiğim ve küçük ip uçları verdiğim başlıkları dikkate alarak yazılı bir trade sistemi oluşturmaya başlayın. Zaman geçtikçe, sisteminizi gerçek piyasada test ettikçe onu geliştireceksiniz. Kendi koyduğunuz kurallara uymak da sizin iç disiplininize kalmış. Bol şanslar.