Finansal piyasalar, doğru kullanıldığında, birikimlerimizi değerlendirmek ve büyütmek için harika bir araç. Borsaya giren her bireysel yatırımcının (KY) aklında tek bir şey vardır: Para kazanmak. Ancak işler her zaman gönlünüzden geçenle aynı olmuyor. Madalyonun bir de öteki yüzü vardır: Para kaybetmek. İstatistiklere göre çoğu bireysel trader (al satçı) uzun vadede para kaybediyor. İsterseniz kaybeden çoğunluğun ortak özellikleri nelerdir ve kazanan azınlık içerisine girmek için kaçınmamız gereken davranışlar nelerdir bunlara bir bakalım.
- Tüyo ile hisse almak
Sıranın en başına yazılması gereken şey, tartışmasız başkalarının lafıyla, hele ki hiç tanımadığı kişilerin lafıyla hiç bilmediği hisseleri almak gelir. Bir kişi size hisse tavsiyesi veriyorsa kendinize şu soruları sormalısınız: Bu adam bana neden iyilik yapmak istiyor? Benden beklentisi nedir? Bu işi biliyor ve para kazanıyorsa neden burada tanımadığı insanlara al, sat, tut tavsiyesi veriyor. Bedava peynir fare kapanında olur.
2. Analiz yöntemlerini bilmemek/yanlış bilmek
Teknik ya da temel analiz bilmemek, sırf yükseliyor diye hisse almak para kaybettirir. Grafik ya da bilanço yorumlamayı yanlış yaptığınızda da sonuç hüsran olacaktır. Seçtiğiniz alım ve satım yeri hatalıdır. Başarılı traderların istisnasız tamamı analiz yöntemlerini öğrenmeye ve pratik yapmaya yıllarını vermiş insanlardır.
3. Hatada ısrar etmek (Egoya yenik düşmek)
İnsanların hatalarını kabul etmede zorlandığı bilimsel bir gerçek. Hata yaptığımızı kabul etmeyiz çünkü bu egomuza ve kendi gözümüzdeki imajımıza zarar verir. Yine istatistiklere göre çoğu trader düşen hisseyi uzun süre tutma, yükselen hisseyi çabuk elden çıkarma eğilimindedir. Bunun sebebi ödülü bir an önce almak ve zararı realize etmemeye çalışmaktır. Akıllı insan hatasında ısrar etmez, hatasından ders alır.
4. Stop Loss (Zarar Durdur) kullanmamak
En ölümcül hatalardan biri de stop loss kullanmamaktır. “Buradan döner”, “Ya ben satınca yükselirse” gibi iç sesler hisseyi zamanında elden çıkarmanızı engeller. Düşüş öyle bir hızlanır ki kayıp devasa boyutlara ulaşır ve sonra kendinize “Keşke ilk stop noktamda satsaydım” dersiniz. Ali Perşembe’nin tabiriyle “Stop loss kullanarak batan birini görmedim”
5. Alım-satımı kurallara bağlamamak
Hisse alım kriterleriniz olması gerektiği gibi satım kriterlerinizin de olması gerekir. Bu kriterler karşılandığında tereddüt etmeden eliniz butona gitmelidir. Stop loss bu noktada hayati önem taşır çünkü eğer hatalı bir karar vermişseniz bile stop noktası sizi kaybeden bir trade’in dışında tutar. Kabul edilebilir bir zararla işin içinden çıkarsınız. Giriş ve çıkış kriterleriniz mutlaka yazılı ve mümkün olduğunca basit olmalıdır. Yazılı kurallar yolunuzu kaybettiğinizde sizi tekrar yola döndürecek şeydir.
6. Çok fazla al-sat yapmak
Sürekli piyasada olmaya çalışmak, her uçanı kaçanı yakalamaya çalışmak size değil aracı kurumuzuna yarar. Hisse seçiminde ve al sat kararlarınızda eleyici olmamak uzun vadede psikolojinizi bozar ve zihnen yorulursunuz. Kaybettiğiniz bir işlemin ardından rövanş duygusuyla işlem yapmak da kaybetme sebepleri arasındadır.
7. Doğru pozisyon büyüklüğünü ayarlamamak
Yabancıların “position sizing” dediği olay bir işlemde ana paranızın ne kadarı ile işlem yapacağınızdır. Sermayenizin tamamını bir hisseye yatırmak büyük kaybetmek için harika bir yoldur! Risk yönetimini bilmemek tamiri çok zor zararlara yol açar. Fiyat %50 düştüğünde başabaş noktasına gelebilmeniz için %100 yükselişe ihtiyacınız var!
8. Kendini tanımamak
Diyelim ki analiz yöntemlerini yalayıp yuttunuz. Kimse fibonacci’yi harmonik formasyonları, RSI’ı, üçgenleri, OBO’ları, mumları sizden iyi kullanamıyor. Peki hedefe gelinceye kadar hisseyi tutmaya devam edebilecek misiniz? Sabır limitiniz nedir? Risk algınız ne düzeyde? Strese tahammülünüz var mı? Trade stratejiniz kişiliğinize uygun mu? Hatalarınızdan öğrenebiliyor musunuz? Stop olduğunuzda yolunuza devam edebiliyor musunuz? Bu soruları yanıtlamadan sürdürülebilir başarı imkansız.
Listeyi daha da uzatabiliriz, benim belirlediğim kaybetme sebepleri ana hatlarıyla bunlar. Sizin ekleyebilecekleriniz varsa yorumlarda belirtin.
Temel ve teknik analiz yöntemleri piyasa yapıcılar tarafından kullanılarak piyasa oyuncuları yönlendiriliyor diye düşünüyorum. Yani temelde bir varlığı aldığınız ve sattığınız noktaları tespit ederken piyasa yapıcının veya o varlıkta söz sahibi olan yatırımcı grubunun huyunu suyunu niyetini bilmek veya doğru tahmin etmek bu işin püf noktası bence. Borsa ve kripto para piyasasında piyasa yapıcılar yığınları kontrol etmek için sıklıkla teknik analiz yöntemlerine riayet ediyorlar ve kimin av kimin avcı olacağına karar veriyorlar 😀