Diğer bir deyişle, “Yolun Sonuna Geldiniz Diyen Mumlar”. Piyasa bizimle mumların dilinde konuşur. Bir finansal varlığa ilgi var mı, varsa ilgi devam etme eğiliminde mi, yoksa ilgi azalıyor mu? Piyasa bu bilgilerin hepsini bize mumlar aracılığıyla verir. Bizim işimiz bu dili çözmek ve alım satım kararlarımızda akıllıca kullanmaktır.
Yazımızın konusu trend dönüş sonlarında oluşan ve mevcut trendin (yükseliş veya düşüş) sona ermek üzere olduğunu haber veren mumlar. Aslında hepimizin (sayısalcıların) lise fizik derslerinden aşina olduğu bir durum söz konusu. Yükselen bir trendi ele alalım ve şöyle bir benzetme yapalım. Belli bir hızla yukarı fırlatılan bir cisim, ilk hızının etkisiyle yerçekimine karşı galip gelerek yükselmeye başlar, ancak gittikçe sahip olduğu hız azalarak yerçekiminin etkisiyle yavaşlar. Öyle bir noktaya gelinir ki, yerçekiminin cisme uyguladığı kuvvet ile cismin hareket enerjisi birbiriyle eşitlenir. Bu noktada cismin hızı sıfır olur. İşte bu nokta artık “tepe” noktasıdır ve yükseliş sona erip düşüş başlar.
Finansal piyasalara uyarlayacak olursak, alıcıların baskın çıkmasıyla fiyatı yükselen finansal varlık artık daha fazla alıcı bulamaz ve yükseliş önce yavaşlar, ardından durur. Bazen alıcılar ile satıcıların gücü birbirine neredeyse eşit olur ve biz bu durumu grafiklerimizde “Doji mumu” olarak görürüz. Bu vesileyle sizi ilk trend dönüş mumu ile tanıştırmak istiyorum. Açılış ve kapanış değerlerinin birbirine eşit olduğu tertemiz bir doji:
Tanımda da bahsettiğim gibi fiyat, gün içinde daha yüksek ve daha düşük değerleri görmüş olsa da açıldığı yerden kapanmıştır. Fiyat, önce yükselmiş, sonra düşmüş olabilir ya da önce düşmüş sonra yükselmiş ve açıldığı yerden kapanmış olabilir. Bu hikayeyi görebilmemiz için fiyat hareketine daha küçük zaman dilimlerinde bakmamız gerekir. Önemli olan, alıcılar ile satıcıların bir güç dengesi içinde olduğunu bilmemizdir. Bu doji mumu, yükselen bir grafikte oluşuyorsa, yükselişin sona erebileceğini, düşen bir grafikte oluşuyorsa düşüşün sona erebileceğinin işaretidir. Diğer taraftan iki taraf arasında henüz bir galip olmadığının da belgesidir. Bu nedenle doji mumları teyide muhtaç mumlardır. Ardından gelecek mum yön tayininde belirleyicidir. Dikkat edilmesi gereken diğer konu, doji mumları çok sık görülür ve hepsi bir trend dönüş anlamı taşımaz. Bazen piyasa bir haber ya da bir gelişmeyi beklemeyi tercih eder. Bir doji oluşumundan sonra fiyat kaldığı yerden yükselmeye ya da düşmeye devam edebilir. O nedenle teyit görmeden işlem açmayı tavsiye etmiyorum. Bir örnekle görelim: #GARAN haftalık grafik.
İlk görülen doji mumunu yükselen trend içinde kırmızı x işareti ile gösterdim. Burada bir kararsızlık söz konusu ancak ardından bir yükseliş mumu ile piyasa gitmek istediği yöne karar vermiş görünüyor. Ardından ikinci kez doji mumu oluşuyor bu kez ardından bir düşüş mumu geliyor ve yön aşağıya dönüyor. (Grafikte içi boş mumlar yükseliş, siyah mumlar düşüş gösteriyor. Bu şekilde kullanmayı seviyorum.)
Haftalıkta oluşan bu dojinin hikayesine yakından bakmak için aynı haftayı günlük grafikte göstereceğim. Fiyatın açılış ve kapanış yerlerine dikkat edin.
GARAN hissesi haftanın ilk gününde açılış fiyatının üzerinde kapanış gerçekleştiriyor ancak bu yükseliş kalıcı olmuyor ve haftanın geri kalanında fiyat git geller yaparak cuma günü açıldığı fiyattan kapanıyor. Sonraki hafta fiyatın düşmesiyle burada artık yükseliş yönlü öngörüler sona eriyor diyebiliriz.
En sağlıklı doji formasyonu fiyatın önceki günden daha yüksek bir açılış yapması ancak kapanışın açılışla aynı değerde olmasıyla görülür. Doji mumu ile güvenilir işlem yapabilmek için kabaca şöyle bir formasyon bulmamız gerekir. Doji görür görmez trend değişecek demiyoruz, onay bekliyoruz. Aşağıdaki gösterimde fiyat gap (boşluk) ile açılmış, ertesi gün (ya da hafta) yine gap (boşluk) yaparak düşüşe geçmiş.
Bahsettiğim saf dojinin bir başka versiyonu da “uzun bacaklı doji”dir. Burada yine aynı senaryo geçerlidir, yani alıcılar ile satıcılar arasında bir güç dengesi söz konusudur. Uzun bacaklı (gölgeli) doji ise bu güç savaşının daha dramatik geçtiğinin göstergesidir. Fiyat açılıştan kapanışa kadar geçen sürede aşağı ve yukarı daha belirgin hareketler yapmış ancak açıldığı yerden kapanmıştır. Gün içi (saatlik bakıyorsanız saat içi) dip ve tepe noktaları arası mesafe daha uzundur. Bu tip mumlarda hacim genelde yüksek olur ve yüksek hacimle desteklenene uzun gölgeli doji mumu daha güvenilir bir trend dönüş sinyalidir. Kabaca şöyle görünür:
Devam ediyoruz. Birbirinin tersi olan dragonfly (yusufçuk) doji ve gravestone (mezar taşı) dojiyi görelim.
Yine aynı fenomen gerçekleşiyor. Fiyat açıldığı noktadan yukarı ya da aşağı hareketler yapıyor ancak kapanış, açılışla aynı yerde gerçekleşiyor. Tepede oluşursa gravestone, dipte oluşursa dragonfly diyoruz.
Dragofly: Düşen trendde artık satıcılar güç kaybederek kontrolü alıcılara devrediyorlar. Dragonfly’daki uzun gölge alıcıların burada devreye girerek fiyatın düşmesinin önlediklerini gösteriyor. Hatta bir miktar artıda kapatmış.
Gravestone: Yükselen trendde hissenin aşırı alındığını düşünenler pozisyon kapatıyor ve satışa geçiyorlar. Bu nedenle fiyat gün içinde daha yüksek seviyeleri görse de burada kalıcı olamıyor ve düşüyor.
Böylece ilk bölümdeki mumları tanımış olduk. Şimdi bazı önemli kurallardan bahsetmek istiyorum. Yazının en önemli kısmı da burası:
- Doji mumları kararsız mumlardır ve tek başlarına sadece piyasanın yön konusunda kararsız olduğunu ifade ederler. Ardından gelecek mumun yükseliş mi düşüş olduğuna bakıldıktan sonra karar verilmelidir.
- Kusursuz doji mumu formasyonu, açılışta bir gün öncesinden yüksekte ya da düşükte açılış yapar ve aynı yerde kapatır. Ardından gelen mum da boşlukla açar ve trendin tersi yönüne hareket ederse trend dönüşü anlamı taşır.
- Doji mumlarının anlamlı olması için bir destek ya da direnç bölgesinde oluşması önemlidir. Destek veya dirençte bir doji mumu görür ve ardından gelen mum ile teyit alırsanız trade kalitenizi önemli oranda artırmış olursunuz.
- Hareketli ortalamalar bölgesinde oluşan doji mumları tıpkı destek/dirençte oluşanlar gibi anlamlı ve güvenilirdir.
- Günlükte oluşan dojiler saatlikte oluşanlardan daha güvenilirdir. Haftalıkta oluşan dojiler de günlükte oluşanlardan daha güvenilirdir.
- RSI aşırı alım bölgesinde iken oluşan gravestone ve RSI aşırı satım bölgesinde iken oluşan dragonfly mumları önemli trend dönüş işaretleridir.
- Bol bol grafik inceleyerek doji mumlarını tespit etmeye çalışın ve göz aşinalığı kazanın.
- Önerilen yazı: https://pratikteknikanaliz.com/2020/10/10/kazandiran-mum-formasyonlari-1/