Yetişkin bir insanın hayatının her anı uğraş ve mücadele doludur. Sürekli daha iyisini elde etme uğruna başkalarıyla rekabete gireriz. Okulda, iş yerinde, trafikte, oturduğumuz apartmanda ve elbette (sözü nereye getireceğimi biliyorsun) finansal piyasalarda, yani borsada başkalarıyla rekabet içindeyiz. Bu irili ufaklı rekabet ortamında hata yapmak, zaman zaman başarısızlıklara uğramak kaçınılmazdır. Yeterince tecrübeliyseniz yanlış bir hisse seçimi, yanlış alım zamanlaması, bir hisseyi çok erken veya çok geç satmak gibi durumlar başınıza gelmiştir. Peki bu kaçınılmaz dediğimiz ve hayatın bir parçası olan başarısızlıkla nasıl baş etmeliyiz?
Başarısızlık Türleri
3 çeşit başarısızlık türü var:
- Önlenebilir başarısızlıklar: Ödevin üstüne kahve dökmek, yanlış kişiye mail göndermek, emir verirken yanlış alım/satım adedi girmek vb. Bu tip yanlışlar biraz dikkat edilerek önlenebilir ve “bir daha yapma”dan başka bir ders çıkarılamaz.
- Karmaşık başarısızlıklar: Denetim alanımız dışında olan etkilerden kaynaklanan, birden fazla olumsuzluğun bir araya gelmesiyle meydana gelen başarısızlıklardır. Alışılmadık trafik sıkışıklığı nedeniyle uçağı kaçırmak ve bu nedenle bir iş fırsatını kaçırmak, elektrik kesintisi nedeniyle ders çalışamamak (:p) vb. Bu tip başarısızlıklardan, önlemler alarak kaçınabiliriz.
- Bir çaba sonucu oluşan başarısızlıklar: Yeni bir işe kalkışma, daha önce yapılmayanı yapma sonucu başımıza gelen başarısızlıklardır. Bir iş kurmak, ilk kez çocuk sahibi olmak, şehir değiştirmek, borsada alım satım yapmaya başlamak gibi bizi konfor alanımızdan çıkaran her tür olayda üçüncü tip başarısızlıklarla karşılaşırız. Bu tip başarısızlıklar en değerli bilgileri içlerinde barındırırlar. Onlardan ders almak ise yalnızca akıllı insanların yapabildiği bir şeydir.
Ampülün mucidi Thomas Edison’un hikayesini duymuşsunuzdur. İcadı sayesinde müthiş bir üne kavuştuktan sonra kendisiyle röportaja gelen gazetecinin on bin ampül deneyinin başarısız olması hakkında sorduğu soruya “işe yaramayan on bin yöntemi biliyorum” demiştir. Hatalar ve başarısızlıklar, öğrenmek için paha biçilemez fırsatlardır. Onlar size işe yaramayan yöntemleri gösterirler ve işe yarayan yöntemi ararken size rehberlik ederler.
Başarı, hevesini kaybetmeden başarısızlıktan başarısızlığa koşmayı becerebilmektir.
WINSTON CHURCHILL
Başarısızlığı kabullenmek ve ondan öğrenmek, akıllı ve başarılı insanların ortak noktasıdır. Kabullenmekten kastım, başarısızlıktaki kendi payını dürüstçe ve açıkça kabul edip bununla ilgili bir aksiyon almaktır. Borsada başarısızlığı basitçe “para kaybetmek” olarak tanımlayabiliriz. İyi gitmeyen bir ticarette neyin yanlış gittiğini tanımlamanız ve kendi payınızı dürüstçe sahiplenmeniz gerekir. Bunu yapabilmek için odağınızı içeri almalı, piyasayı, palayı, tahtacıyı vs suçlamayı bırakmalısınız. Çünkü alım satım tuşuna basmayı ya da basmamayı, stop loss kullanmayı veya kullanmamayı tercih eden kişi sizden başkası değildir. Siz kendi paranızı, kendi aklınızı ve duygularınızı yönetmekten sorumlusunuz. Bunun dışındaki her türlü olay kontrolünüz dışındadır ve bununla ilgili yapacak çok fazla şeyiniz yoktur.
Kaybınız çok mu büyük? Kayıplarınızı küçük tutmayı öğrenin. Aldığınız her hisse düşüyor mu? Hisse seçim kriterinizi yenileyin (yoksa da oluşturun) Sattığını hisse iki katına mı çıktı? Satım kriterinizi gözden geçirin (yoksa da da bir satım stratejisi oluşturun)
Borsa özelinde başarısızlıktan öğrenmenin en iyi yolu, bir alım satım günlüğü tutmaktır. Sonuçlarınız size sisteminizdeki zayıflıklar hakkında dürüst bir geribildirim verecektir. Kaç adet işlem yaptınız ve bunlardan kaç tanesi kar ile, kaç tanesi zarar ile sonuçlandı? Ortalama karınız ve zararınız nedir? Beklenti oranınız nedir? Kazananları kaç gün, kaybedenleri kaç gün tuttunuz? Alırken ne hissediyordunuz, satarken ne hissettiniz? Bu gibi istatistikler size gittiğiniz istikamet hakkında önemli bilgiler verecektir.
Teknik analizle işlem yapıyorsanız, her aldığınız hissenin teknik görünümünü bir dosyaya kaydedin. Giriş yerinizi, stop noktanızı ve satış stratejinizi sebepleriyle yazın. Bu işlemi kapadığınızda, stratejinizin çalışıp çalışmadığını kontrol edebilir, işe yarayan ve yaramayan noktaları açıkça görebilirsiniz. Bir uçağın kara kutusu gibi, işler ters gittiğinde ne olduğunu analiz etmede ilk başvuracağınız kaynak, kendi oluşturduğunuz veritabanı olacaktır. Havacılık sektörünün bugün çok güvenilir olmasının nedeni, zamanında yaşanan uçak kazalarının kara kutular sayesinde derinlemesine incelenebilmesi ve hatalardan ders alınmasıdır. Kitap önerisi: Kara Kutu Düşünme Modeli
Başarısızlıktan öğrenmek, hatanızı kabul etmenizi sağlayacak kadar dürüst olmayı gerektirmenin yanı sıra, stratejinizde bazı ayarlamaları yapmayı kabul edecek kadar alçakgönüllü olmayı da gerektirir. İyi bir trader olmaya çalışmak, aynı zamanda sizi iyi bir insan yapar.
Başarısızlık, daha bilge bir şekilde yeniden başlamak için bir fırsattır.
Henry Ford
1 Yorum