Bu yazıda, risk yönetimi hakkında konuşacağız ve başarılı bir trade’in olmazsa olmaz bir parçası olan ödül/risk oranını inceleyeceğiz. Önceki yazılarımda bahsettiğim gibi başarılı traderlar “önce risk” mantığıyla hareket ederler. Onlar, grafiklerde önce yukarıya değil; aşağıya, ne kadar para kaybedebileceklerine bakarlar. Ödül/risk oranımız, potansiyel kazancı elde etmek için ne kadarlık bir riski göze aldığımızın bir ölçüsüdür. Meşhur deyimle “Attığın taş ürküttüğün kurbağaya değiyor mu?” Örnek verecek olursak: 3:1 olan bir ödül/risk oranı, 1000 TL kaybetme riskine karşılık 3000 TL’lik bir potansiyel ödül olduğunu söyler. 1:2’lik bir ödül/risk oranı ise 2000 TL kaybetme riskine karşılık 1000 TL potansiyel ödül demektir. Böyle bir ödül/risk oranı ile trade etmek istemezsiniz değil mi?

Risk demişken, her bir trade için riski nasıl belirleyeceğiz? Alım (long) yönü için konuşacak olursak, risk dediğimiz, alım noktası ile stop noktamız arasındaki yüzdesel uzaklıktır. (Her trade öncesi stop noktamızı belirliyoruz değil mi?) 10 liradan almak istediğimiz bir hisse için stop noktamız 8 lira ise riskimiz %20’dir (Oha!) Makul bir tradersanız eğer, 10 liradan almak istediğiniz hisse için stop noktanız maksimum 9 lira olmalı yani riskiniz %10’dan büyük olmamalı. Bu konuya daha sonra geleceğiz.

Stop noktası nedir?

Alım yönü için, aldığımız finansal varlığın fiyatı düşmeye başladığında düşüşün durması muhtemel olan bölgenin tam altında kalan fiyat noktasıdır. Örneğin aldığımız hisse düşmeye başlarsa aşağıdaki geçmiş destek-direnç veya bir hareketli ortalama varsa fiyatın oradan destek alabileceğini varsayarız. Eğer varsaydığımız yerden destek gelmez de fiyat düşmeye devam ederse artık stop oluruz. Ör: 22 liradan hisse aldık, 21 lirada destek var. Stop noktamızı 20,80’e koyabililiriz. 20,80 aşağı kırıldığında satıp zararımızı durdururuz.

Stop noktası belirlemenin yolları için destek-direnç, trend çizgileri ve fibonacci yazılarını mutlaka okumalısınız.

Ödül Risk Oranı Aracının Kullanımı

Her bir trade için ödül/risk oranını elle hesaplamamıza gerek yok, TradingView’da bu araç zaten var ve her alım satım kararımızdan önce bu aracı kullanmayı alışkanlık haline getirmeliyiz. Şimdi grafikte nasıl görünüyor örnekle görelim.

Aşağıdaki senaryoda Ödül/Risk oranının kullanımını görelim. Diyelim ki hissenin bir süredir gidip geldiği fiyat aralığından güçlü bir yükseliş mumu ile çıktığını farkettiniz ve bu hisseyi almak istiyorsunuz. Harekete geçmeden önce hemen destek-dirençlerimizi belirliyoruz. İnceleyin:

Şimdi bu destek dirençleri kullanarak ödül-risk oranımızı bulalım. Alım yerimizi mumun kapanışı olarak belirledim. Stop loss, ilk destek çizgisinin hemen altı.

%5,55 zarar ihtimaline karşılık, %6,72 kar ihtimali var. Ödül/risk oranı (6,72/5,55) 1,21 çıkıyor. Pek iyi bir oran değil aslında. Bunu iyileştirebilmek için yapabileceğimiz şeyler var. Birincisi stop noktamızı yukarı taşıyarak potansiyel zararımızı azaltmak, ikincisi kar alma noktamızı yukarı taşımak ve potansiyel karımızı artırmak. İki yöntem de kağıt üzerinde bir oyun planıdır ve piyasanın kesinlikle ama kesinlik umrunda değildir. Yalnızca bizim bu ticarete nasıl yaklaşacağımız hakkındaki kural ve planımızdır. Zaten piyasada etki edebileceğimiz yegane şeyler kurallarımız ve tutumlarımızdır. Kar-zarar noktalarımızı değiştirerek ödül-risk oranını nasıl iyileştirebileceğimizi örnekte görelim. Grafiğin sağında yeniden hesapladım:

Daha yukarıda bir stop noktası belirleyerek potansiyel zarar bölgesini daralttım. Kar alma bölgesini de iyimser bir tahminle, sonraki fiyat direncine çektim böylece potansiyel karımı artırdım. Yeni ödül/risk oranım 6,7 oldu. Şahane bir oran. Ödül/risk oranıma göre beklentimi ve bu ticarette riske edebileceğim para miktarını ayarlayabilirim. Yüksek ödül/risk oranlarında daha agresif davranabilirsiniz çünkü stop noktanız daha yakın, potansiyel getiriniz daha yukarıdadır. Gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini bilmeniz imkansız olsa da bazı analiz araçlarını kullanarak daha yüksek olasılıklı tahminler yapmamız mümkün. İşte trading bundan ibarettir!

Trade’in akibetini merak ediyorsanız:

İkinci alım yönü tahminim daha iyi çıktı. Alımın üçüncü günü içinde fiyat stop noktamın altını görmüş olsa da kapanış olmadığından stop olmadım. Eğer stop noktanız gün içinde çok güçlü şekilde geçilmemişse gün kapanışını mutlaka bekleyin! Devamında fiyat hem birinci hem ikinci direnci geçti. İkinci dirençte bir ters çekiç mumu burada zorlanma olduğunu yani benim gibi başka traderların da burada kar realizasyonu yaptığını gösteriyor.

Genel kural olarak; 2:1 ödül/risk oranının altında bir oranla trade etmeniz tavsiye edilmez. Yani 1500 tl kar etmek için 1000 tl riske etmeyin denir. 2000 tl kar için 1000 tl riske etmek akıllıcadır.

Alım yönü aracının trade kararlarında nasıl kullanıldığı anlaşılmıştır diye tahmin ediyorum. Şimdi çok daha önemli şeylerden bahsedeceğim.

Kazanmayı Beklediğinizden Fazlasını Riske Etmeyin

Bir yazı tura oyununda haklı olma ihtimaliniz yanılma ihtimalinize eşittir: 50/50. Peki yazı geldiğinde 2 lira kazanacağınız, tura geldiğinde 1 lira kaybedeceğiniz söylenirse ne yaparsınız? Bu durumda mümkün olduğunda çok sayıda oynamak istersiniz değil mi? Piyasalarda durumunuz nasıl? Potansiyel karlarınız potansiyel zararlarınızdan büyük mü? Ortalama potansiyel kazancınızın %5, ortalama potansiyel zararınızın da %10 olduğunu düşünelim. Bu tür bir ödül/risk oranı ortalamasıyla başabaş noktasına gelebilmeniz için %70 oranında yön tahmininizde haklı olmanız gerekir. Diyelim ki ortalama kazanç beklentiniz %10 ve ortalama zarar beklentiniz %5. Bu durumda sadece üç işlemden birinde haklı olsanız bile zarar etmezsiniz.

Bir trade günlüğü tutmuyorsanız hemen tutmaya başlayın ve her bir işleminizin giriş, çıkış, kar, zarar bilgilerini kaydedin. Geçmiş performansınız, size gelecek performansınızı geliştirmeniz anlamında çok işinize yarayacak. Nasıl olduğunu aşağıda anlattım.

Trade Başarısının Formülü

Borsada spekülasyon yaparken kesinlik yoktur, bu yüzden spekülasyon olarak adlandırılmıştır. Spekülasyon belirli varsayımlara dayanmaktadır. Bir hisse senedi satın aldığınızda, başkalarının da yakın zamanda hisse senedindeki değeri algılayıp hisseleri satın alacağını ve fiyatı yükselten bir talep yaratacağını umarsınız. Ödül/risk oranını belirlemek de varsayımlara dayanır. Piyasa yönü tahminlerinizde %50 oranında haklı çıkıyorsunuz diyelim. İşlemlerinizde ortalama olarak potansiyel karınızı %20 olarak belirlediniz ve potansiyel zararınızı %10’da sınırlandınız (stop noktası). Beklediğiniz %20 lik kar yerine %8 oranında kar etmeye başlarsanız zamanla para kaybetmeye başlarsınız çünkü beklentiniz negatife döner.

Beklenti, kazançlı işlem yüzdenizin ortalama karınızla çarpılıp; kayıplı işlem yüzdenizin ortalama zararınızla çarpımına bölünmesidir. Bu oran sürdürülebilir trade başarısının sırrıdır.

Beklenti: (Kazançlı işlem yüzdesi * Ortalama Kar) / (Kayıplı işlem yüzdesi * Ortalama Zarar)

Örneğin: Bir trader 10 adet işlem yaptı ve 6 tanesi (%60) kar ile, 4 tanesi (%40) zararla sonuçlandı. Kar eden işlemlerinden ortalama %12 kazandı; zarar eden işlemlerinden ortalama %7 kaybetti.

Beklenti oranı: (60*12) / (40*7) = 2,57 (Pozitif olması istenir)

Beklenti oranı ne işe yarar?

Beklenti oranı sizin geçmiş performans verilerinize dayanan bir ödül/risk oranıdır. Teknik analiziniz size %30-40 gibi potansiyel kazançların mümkün olduğunu söyleyebilir. Bu oranlar gerçekleşebilir de gerçekleşmeyebilir de. Hisse hedefinize ulaşabilir ya da ulaşmayabilir. Tahminleriniz ne kadar kuvvetli olursa olsun, teorik tahminler gerçek verilere dayanmazlar.

Beklenti oranı burada devreye giriyor. Yukarıdaki örnekteki gibi bir trade geçmişine sahip bir trader 30 liradan hisse alacak diyelim. Hissenin önceki gördüğü en yüksek değer olan 34,5 liraya çıkmasını bekliyor yani potansiyel kazanç %15. Beklenti oranına göre %15/2,57 = %5,8’lik bir stop noktası belirlemesi verilere göre uygundur. Bu kesinlikle stop noktasını %5,8 aşağıya koyması gerektiği anlamına gelmez, destek %7 aşağıda da olabilir, %5 aşağıda da olabilir. Bu verilen bir trader’ın sonraki ticaretlerinden ne gibi kazançlar beklemesi gerektiğinin gerçekçi bir ispatıdır. %40 potansiyel kazancı olan bir trade için %40/2,57 = %15,5 gerçekçi bir zarar durdurma noktası değildir çünkü trader’ın ortalama kaybı %7’dir ve bunun altına inmemelidir. %40 kazanç için %7 riske ettiğinde ise ödül/risk oranı 5,71 ile beklentinin üzerinde olacaktır. Trader yüksek bir beklenti içinde olduğunun bilincinde olmalıdır.

Beklenti oranını artırmanın yolu, ya başarılı trade sayısını artırmak ya ortalama karı artırmak ya da ikisini birden yapmaktır. Trade verilerinizin kaydını tutarak beklenti oranınızın gelişimini takip edin. Benim 2020 yılı verilerim şöyle:

İsabet oranını artırmak demek bir trade’de stop olmadan önce piyasa yönünü yüksek isabetle doğru tahmin etmek demektir. Bunu başarmak hiç de kolay değildir. Her aldığı yükselen bir trader gördünüz mü? Bunun yerine kayıpları küçük tutmak daha doğru ve kontrolümüz altında olan bir yaklaşımdır. Piyasayı neyin etkileyeceğini, fiyatın hangi yöne gideceğini bilemeyebilirsiniz ancak kayıplarınızı küçük tutarak ödül/risk geçmişinizi iyileştirebilirsiniz.

Kayıplarınızı küçük tutmak, size piyasa yönü isabeti konusunda hata yapma lüksü verir. Bu sayede ayakta kalabilir, isabetsiz tahminlerinizin sermayenizi eritmesine izin vermezsiniz. Zor piyasa koşullarında isabet oranınız düştükçe, negatif beklenti oranına yaklaşırsınız ki bir süre sonra da zarar etmeye başlarsınız. Piyasa koşulları düzelene kadar zarar etmeden ayakta kalabilmenin tek yolu kayıpları küçük tutmaktır. Daha kaç defa kayıpları küçük tutmalısınız diyebilirim bilmiyorum 🙂